Khái niệm câu đơn là gì đã không còn quá xa lạ với chúng ta. Tuy nhiên, không phải ai cũng có kiến thức đủ để hiểu rõ được những khía cạnh quay xoay quanh loại câu này.
Trong bài viết dưới đây, hy vọng sẽ giúp các bạn đặc biệt là các em học sinh tìm hiểu lại về định nghĩa, phân loại cũng như các cách đặt câu đơn để có thể nâng cao được năng lực Tiếng Việt của chính bản thân mình nhé!
Câu đơn là gì?
Định nghĩa theo sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5 của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo thì câu đơn là loại câu chỉ có một cụm chủ ngữ và vị ngữ (gọi tắt là cụm chủ vị) tạo thành. Câu đơn có thể diễn đạt một ý tương đối trọn vẹn hoặc có thể không và thường được dùng để thực hiện một mục đích giao tiếp nào đó.
Xét về phương diện cấu tạo, câu đơn chỉ có một nòng cốt câu. Nghĩa là câu đơn chỉ bao gồm thành phần chính là một chủ ngữ và một vị ngữ. Lúc nào, cuối câu đơn cũng phải được kết thúc bằng một dấu chấm câu. Dấu chấm câu này có thể là hỏi chấm, chấm than hoặc dấu chấm.
Ví dụ về câu đơn:
– Mùa đông sắp đến rồi (Thì trong đó, “ mùa đông ” là chủ ngữ, “ sắp đến rồi” là vị ngữ).
– Bông hoa này quá đẹp (Thì trong đó “ bông hoa này ” là chủ ngữ, “ quá đẹp ” là vị ngữ).
Câu đơn có mấy loại?
Câu đơn được chia thành 3 loại là câu đơn bình thường, câu đơn rút gọn và câu đơn đặc biệt.
Câu đơn bình thường
Câu đơn bình thường là câu đơn có đầy đủ cả 2 bộ phận chính chủ ngữ và vị ngữ làm nòng cốt cho câu.
Ví dụ: Em tôi học lớp 1 (Chủ ngữ là em tôi, vị ngữ là học lớp 1).
Câu đơn rút gọn
Câu đơn rút gọn là dạng câu đơn nhưng lại không có đầy đủ cả 2 bộ phận chủ- vị ngữ chính làm nòng cốt cho câu. Có thể chỉ là một bộ phận hay đôi khi là cả 2 bộ phận của câu đều sẽ bị lược bỏ trong khi giao tiếp với nhau. Song vào khi cần thiết, vẫn có thể hoàn thiện lại các bộ phận đã bị lược bỏ một cách dễ dàng.
Ví dụ đoạn đối thoại sau:
+ Linh ơi, bao giờ phải nộp bài tập vậy?
+ Sáng mai. (Nòng cốt chính trong câu này đã bị lược bỏ. Nếu phải là một câu hoàn thiện lại sẽ là: Sáng mai, lớp ta phải nộp bài nhé).
Câu đơn đặc biệt
Câu đơn đặc biệt là dạng câu chỉ có một bộ phận duy nhất đóng vai trò làm nhiệm vụ nòng cốt đồng thời không thể xác định được đó là bộ phận gì trong câu. Không như câu đơn rút gọn, người ta không thể xác định chính xác được bộ phận làm nòng cốt của câu đơn đặc biệt sẽ là chủ ngữ hay vị ngữ.
Câu đơn đặc biệt chỉ có thể hiểu được trong một bối cảnh giao tiếp cụ thể nếu tách khỏi bối cảnh sẽ không còn tư cách của một câu nữa. Thường thì câu đơn đặc biệt sẽ được dùng nhằm mục đích biểu lộ cảm xúc hoặc nêu lên một nhận xét về một sự vật hay hiện tượng nào đó.
Ví dụ về câu đơn đặc biệt:
Vũ! Vũ ơi! (Kêu thẳng tên hoặc gọi ai đó).
Ôi trời! Em vui quá! (Thể hiện cảm xúc, tình cảm hay thái độ đối với một sự vật, sự việc nào đó).
Ngày 9/4/1996. Hôm nay mẹ rất vui (Xác định một mốc thời gian cụ thể).
Nắng (Xác định chính xác cảnh tượng đang diễn ra).
Thủ đô Hà Nội (Xác định địa điểm, nơi chốn).
Tiếng chuông. Tiếng vỗ tay (Liệt kê một loạt sự vật, hiện tượng).
Cần phân biệt rõ ràng câu đơn đặc biệt khác hẳn với câu đảo chủ ngữ và vị ngữ để tránh nhầm lẫn trong trường hợp đặt câu. Cụ thể là câu đơn đặc biệt thường được dùng để chỉ sự việc tồn tại hay xuất hiện.
Còn câu đảo chủ ngữ vị ngữ thường là câu miêu tả với dụng ý nghệ thuật, đảo chủ vị nhằm nhấn mạnh nội dung câu. Dạng câu đơn rút gọn và câu đơn đặc biệt không được đưa vào chương trình giảng dạy ở bậc tiểu học.
Ví dụ:
Trên bầu trời, có một đám mây xanh (Câu đơn đặc biệt).
Đẹp vô cùng Việt Nam ơi (Câu đảo chủ ngữ – vị ngữ).
Nắng! Nắng! (Câu đơn đặc biệt).
(Hôm nay trời thế nào?) Nắng (Câu rút gọn).
Cách đặt câu đơn trong Tiếng Việt
Dựa vào khái niệm đã được giải thích của ba loại câu đơn này thì bạn sẽ thấy được sự khác biệt trong chức năng và cấu tạo của chúng. Chính vì thế mà việc đặt câu đơn cũng cần hết sức chú ý.
Trước khi tiến hành đặt câu đơn thì bạn cần phải xác định chính xác được bộ phận chủ ngữ và vị ngữ của câu nếu muốn đặt một câu đơn bình thường.
Với câu đơn rút gọn thì phải khôi phục được bộ phận nòng cốt khi cần thiết.
Còn đối với câu đơn đặc biệt thì khó hơn một chút. Trong câu này không thể xác định được bộ phận nòng cốt nhưng lại phải có nghĩa trong một ngữ cảnh nhất định.
Bài tập ôn luyện câu đơn
Bài 1: Hãy cho biết những câu văn dưới đây là câu đơn hay câu ghép. Sau đó hãy tìm chủ ngữ, vị ngữ của chúng:
1) Sự sống cứ tiếp tục trong âm thầm, những bông hoa nảy dưới gốc cây kín đáo và lặng lẽ.
2) Ngày qua ngày, trong sương mùa thu ẩm ướt và mưa rây bụi mùa đông, những chùm hoa khép miệng đã bắt đầu kết trái.
3) Dưới tầng đáy rừng mưa nhiệt đới, tựa như đột ngột, những chùm thảo quả đỏ bỗng rực lên, bóng bẩy như chứa nắng, chứa lửa.
4) Đêm ấy, bên bếp lửa đỏ hồng, cả nhà ngồi trông nồi bánh, chuyện trò đến sáng.
5) Một làn gió nhẹ thổi qua, những chiếc lá lay động như những đốm lửa đỏ, lửa vàng bập bùng cháy.
6) Cờ bay đỏ những mái nhà, đỏ trên những cành cây, đỏ trên những góc phố.
7) Cờ bay trên những mái nhà, trên những cành cây cao, trên những góc phố.
8) Ve kêu rộn rã ngày hè.
9) Tiếng ve kêu rộn rã ngày hè.
10) Rừng hoa hồi ngào ngạt, xanh thẫm trên quả đồi quanh làng.
11) Một mảnh lá gãy cũng dậy mùi thơm ngát.
12) Quả hồi đang phơi mình xòe trên mặt lá đầu cành.
13) Quả hồi phơi mình, xòe mình trên mặt lá đầu cành.
14) Quả cam như cánh hoa lớn nằm phơi mình trên mặt lá đầu cành.
15) Quả cam như cánh hoa, nằm phơi mình trên mặt lá đầu cành.
16) Làng quê tôi đã khuất hẳn về xa nhưng tôi vẫn đăm đắm nhìn theo.
17) Khi nắng ngày chưa tắt hẳn, trăng đã lên rồi.
18) Chiều thu, gió thổi dìu dịu, hoa sữa thơm nồng.
19) Ánh nắng ban mai trải xuống cánh đồng lúa vàng óng, xua tan dần hơi lạnh của chớm đầu đông.
20) Làn gió nhẹ nhàng chạy qua, những chiếc lá lay động như đốm lửa vàng, lửa đỏ bập bùng cháy.
21) Nắng lên, nắng chan mỡ gà trên những cánh đồng lúa vàng chín.
Giải:
1) Câu ghép
Sự sống /cứ tiếp tục trong âm thầm,// những bông hoa /nảy dưới gốc cây kín đáo và lặng lẽ.
2) Câu đơn
Ngày qua ngày, trong sương mùa thu ẩm ướt và mưa rây bụi mùa đông, những chùm hoa khép miệng đã bắt đầu kết trái.
3) Câu đơn
Dưới tầng đáy rừng mưa nhiệt đới, tựa như đột ngột, những chùm thảo quả đỏ bỗng rực lên, bóng bẩy như chứa nắng, chứa lửa.
4) Câu đơn
Đêm ấy, bên bếp lửa đỏ hồng, cả nhà ngồi trông nồi bánh, chuyện trò đến sáng.
5) Câu ghép
Một làn gió nhẹ thổi qua, những chiếc lá lay động như những đốm lửa đỏ, lửa vàng bập bùng cháy.
6) Câu đơn
Cờ bay đỏ những mái nhà, đỏ trên những cành cây, đỏ trên những góc phố.
7) Câu đơn
Cờ bay trên những mái nhà, trên những cành cây cao, trên những góc phố.
8) Câu đơn
Ve kêu rộn rã ngày hè.
9) Câu đơn
Tiếng ve kêu rộn rã ngày hè.
10) Câu đơn
Rừng hoa hồi ngào ngạt, xanh thẫm trên quả đồi quanh làng.
11) Câu đơn
Một mảnh lá gãy cũng dậy mùi thơm ngát.
12) Câu đơn
Quả hồi đang phơi mình xòe trên mặt lá đầu cành.
13) Câu đơn
Quả hồi phơi mình, xòe mình trên mặt lá đầu cành.
14) Câu đơn
Quả cam như cánh hoa nằm phơi mình trên mặt lá đầu cành.
15) Câu đơn
Quả cam như cánh hoa, nằm phơi mình trên mặt lá đầu cành.
16) Câu ghép
Làng quê tôi đã khuất hẳn về xa nhưng tôi vẫn đăm đắm nhìn theo.
17) Câu ghép
Khi nắng ngày chưa tắt hẳn, trăng đã lên rồi.
18) Câu ghép
Chiều thu, gió thổi dìu dịu, hoa sữa thơm nồng.
19) Câu đơn
Ánh nắng ban mai trải xuống cánh đồng lúa vàng óng, xua tan dần hơi lạnh của chớm đầu đông.
20) Câu ghép
Làn gió nhẹ nhàng chạy qua, những chiếc lá lay động như đốm lửa vàng, lửa đỏ bập bùng cháy.
21) Câu ghép
Nắng lên, nắng chan mỡ gà trên những cánh đồng lúa vàng chín.
Bài 2: Hãy tìm và chỉ ra các câu đơn có trong các câu dưới đây
- Vì không học bài cho nên Hoa đã bị điểm kém trong bài kiểm tra trong lớp.
- Vì trời mưa to nên lớp em không phải học thể dục.
- Nếu thầy giáo yêu cầu học thuộc bài thơ Ngắm Trăng thì em sẽ làm theo lời thầy dặn dò.
- Buổi sáng thức dậy, thấy trời lạnh rét buốt, em biết là mùa đông đã về thật rồi.
Giải:
Câu đơn là câu:
- Vì không học bài cho nên Hoa đã bị điểm kém trong bài kiểm tra trong lớp.
Qua bài viết ở trên, hy vọng đã giúp nhiều em học sinh hiểu rõ hơn câu đơn là gì? cũng như câu đơn có mấy loại? và Cách đặt câu đơn trong Tiếng Việt, giải Bài tập ôn luyện câu đơn,… Đón đọc nhiều bài với nhiều thông tin hữu ích trên website của chúng tôi.