Đất nước Việt Nam hình chữ S trải dài tiếp giáp biên giới với nhiều nước và do đó cũng sở hữu rất nhiều cửa khẩu quan trọng và nổi bật. Có lẽ ai cũng đã từng nghe đế khái niệm cửa khẩu, thế nhưng nhắc đến quốc môn thì có lẽ còn ít người biết đến. Vậy, quốc môn là gì? Cùng tìm hiểu về khái niệm này thông qua nội dung bài viết sau đây.
Giải nghĩa quốc môn là gì?
Trước tiên, ta phải nhận định rằng quốc môn là một từ Hán Việt được ghép bởi 2 chữ Hán Việt có nghĩa riêng biệt là từ Quốc và chữ Môn. Do đó, nếu muốn hiểu được ý nghĩa đúng đắn của từ quốc môn, ta cần đi tìm hiểu về ý nghĩa của 2 chữ này.
Ý nghĩa của Quốc
Quốc là một từ Hán Việt. Trong tiếng Hán, Quốc thuộc bộ vi và khi viết bằng chữ Hán thì biểu diễn bằng 7 nét bút 國
Trước tiên, theo từ điển Hán Việt, quốc có nghĩa là nước, lãnh thổ có đất có dân và có quyền cai trị thì được gọi là nước. Xuất phát từ ý nghĩa đất phong cho chư hầu hoặc các vị quân vương ngày xưa (thực ấp). Đó là chữ Quốc trong “Lỗ quốc” 魯國, “Tề quốc” 齊國.
Chữ Quốc cũng là khẳng định về ý nghĩa là một nước, có lãnh thổ, có dân, có chủ quyền. Mà từ mà thưởng dùng để chỉ các đất nước trên thế giới như “Trung quốc” 中國, “Mĩ quốc” 美國.
Nếu xét và nghĩa tính từ thì chữ Quốc có nghĩa là đại biểu cho quốc gia ví dụ như trong các từ “quốc kì” 國旗, “quốc ca” 國歌 hoặc là chỉ những người, những khái niệm thuộc về quốc gia ví dụ như “quốc nhân” 國人 người trong nước, “quốc thổ” 國土 đất đai thuốc về quốc gia, lãnh thổ quốc gia.
Tiếng Việt của chúng ta là ngôn ngữ rất phong phú, đa dạng, và đa nghĩa… Chỉ cần lật các từ điển tiếng Việt, có thể đếm trên 100 chữ có thể đi kèm với chữ quốc (nước). Quốc gia là từ tiếng Hán Việt, có ý nghĩa là nước nhà (quốc = nước, gia = nhà). Quốc ngoại lại có nghĩa là nước ngoài; quốc nội thì chính là trong nước; quốc sự là việc nước; quốc hội nghĩa là tổ chức của nhà nước, là nơi để họp bàn chuyện về đất nước. Cứ như vậy, chúng ta hoàn toàn có thể sẽ hiểu rõ những nghĩa của các chữ đi kèm chữ quốc.
Ý nghĩa của Môn
Môn là một từ Hán Việt. Trong tiếng Hán, Môn thuộc bộ môn và khi viết bằng chữ Hán thì biểu diễn bằng 8 nét
Môn được định nghĩa chung chính là cái cửa. Hiểu một cách sâu xa hơn thì nếu như cửa có một cánh thì lại gọi là “hộ” 戶, hai cánh thì mới gọi là “môn” 門. Cửa nếu như là mở ở nhà gọi là “hộ” 戶, còn nếu mở ở các khu vực khác thì gọi là “môn” 門.
Môn chính là chữ để chỉ chung cửa, cổng, lối ra và vào ví dụ như: “lí môn” 里門 cổng làng, “thành môn” 城門 cổng thành. Đặc biệt, môn còn được hiểu như là một chỗ then chốt, mối manh quan trọng ví dụ như: “đạo nghĩa chi môn” 道義之門 cái cửa đạo nghĩa (cái sự then chốt của đạo nghĩa), “chúng diệu chi môn” 眾妙之門 đó là cái then chốt của mọi điều mầu nhiệm (Lão Tử).
Như vậy, khi ghép 2 chữ quốc và môn với nhau, ta có được một từ cực kỳ có ý nghĩa là Quốc môn. Quốc môn có nghĩa là một cánh cổng của đất nước, là cửa có các vị trí quan trọng của quốc gia, mang ý nghĩa cực kỳ đặc biệt thể hiện chủ quyền cũng như đặc trưng của văn hoá Việt Nam.
Quốc môn cũng là khái niệm được định nghĩa tại Khoản 1 Điều 3 Nghị định 112/2014/NĐ-CP đã có quy định về quản lý cửa khẩu ở các biên giới đất liền như sau: Quốc môn chính là cổng quốc gia, được xây dựng ở tại cửa khẩu, mang những đặc trưng văn hóa Việt Nam, thể hiện độc lập dân tộc và chính là biểu tượng tình hữu nghị, đoàn kết với các nước ở láng giềng.
Một số khái niệm khác có liên quan đến quốc môn
Cửa khẩu biên giới đất liền (còn có thể được gọi tắt là cửa khẩu biên giới) là nơi thực hiện những việc như xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh, việc xuất khẩu, nhập khẩu và qua lại ở cùng biên giới quốc gia trên đất liền, bao gồm cửa khẩu về đường bộ, cửa khẩu trên đường sắt và cửa khẩu ở biên giới đường thủy nội địa.
Cửa khẩu biên giới đường thủy nội địa chính là cửa khẩu biên giới đất liền được mở ở trên các tuyến đường thủy đi qua phần đường biên giới quốc gia trên đất liền.
Khu vực cửa khẩu ở biên giới đất liền (còn có thể được gọi tắt là khu vực cửa khẩu) là một khu vực được xác định, có một phần các địa giới hành chính trùng với đường biên giới của quốc gia trên đất liền, trong đó bao gồm các khu chức năng để có thể đảm bảo cho các hoạt động quản lý nhà nước và đảm bảo các hoạt động dịch vụ, thương mại tại cửa khẩu.
Sự phát triển của các quốc môn của Việt Nam hiện nay
Việt Nam chúng ta là nước chung đường biên giới trên bộ với các nước là Lào, Campuchia và Trung Quốc, vì vậy nước ta cũng sẽ có rất nhiều cửa khẩu. Theo quy định chính thức của Chính phủ, thì hiện nay về đường bộ có 22 cửa khẩu quốc tế và có được 26 cửa khẩu quốc gia; đường sắt có 1 cửa khẩu giao quốc tế là cửa khẩu Đồng Đăng; đường hàng không thì sẽ có 7 cảng quốc tế và đường biển có 16 cảng quốc tế.
Là cửa ngõ của một quốc gia, nên rất nhiều năm qua, song song với công việc phát triển kinh tế thương mại văn hóa du lịch giữa nhân dân đất nước Việt Nam với các nước, thì kiến trúc quốc môn ở cửa khẩu cũng được quan tâm và có ý nghĩa riêng đặc biệt quan trọng. Đó không đơn thuần chỉ là nơi qua lại, mà còn là một công trình kiến trúc văn hóa đại diện cho một quốc gia, một điểm nhấn đặc biệt, thân thiện, có thể chào đón và mang phong cách, bản sắc của văn hóa dân tộc.
Hiện Việt Nam chúng ta đã xây dựng được nhiều quốc môn ở các cửa khẩu quốc tế như cửa khẩu Móng Cái, Chi Ma, Hữu Nghị, Lào Cai, Na Mèo, Lao Bảo, Bờ Y hay Mộc Bài, Hà Tiên… Tuy nhiên, với mỗi cửa khẩu khác nhau là một kiểu quốc môn được thiết kế kiến trúc khác nhau. Nơi thì sẽ có hình tượng chiếc trống đồng như cửa khẩu Lao Bảo. Nơi thì lại mang dáng dấp của một cổng chào ví dụ như cửa khẩu Lào Cai.
Có nơi thì lại là một kiến trúc phức hợp vừa là chiếc cổng vừa là nơi làm thủ tục của hải quan, biên phòng, nơi làm việc, bày bán các loại hàng hóa, nghỉ ngơi giải khát… như ở vùng cửa khẩu Bờ Y, Hà Tiên… và phần lớn, kiến trúc của các cửa khẩu quốc tế này đều thực sự chưa đẹp, chưa thể hiện được nét đặc trưng vốn có của văn hóa Việt. Đây là điều thực sự đáng phải suy nghĩ.
Cách đây 5 năm, Bộ Xây dựng có thực hiện bàn giao cho Tạp chí Kiến trúc Việt Nam của Bộ tổ chức một cuộc thi thiết kể quốc môn cửa khẩu quốc tế. Kết quả cuộc thi này chính là một phần của đề tài nghiên cứu lớn do Viện Kiến trúc của Quốc gia (nay là Viện Kiến trúc – Quy hoạch đô thị và nông thôn) thực hiện. Cuộc thi cũng đã thu hút được hàng chục các tác phẩm tham dự. Kết thúc đã có trao giải, tiền thưởng, triển lãm, nhưng lại không một đồ án nào được đem đi triển khai xây dựng trên thực tế.
Theo nhiều thông báo thì sắp tới đây, Hội Kiến trúc sư Việt Nam cũng sẽ tổ chức cuộc thi để sáng tác Quốc môn theo đề nghị đến từ Bộ Xây dựng, với mong muốn, thông qua tổ chức nghề nghiệp đặc biệt của giới Kiến trúc sư, sẽ phát động Kiến trúc sư trên toàn cả nước đóng góp tài năng sáng tạo để có thể tìm ra một kiểu kiến trúc Quốc môn mới của nước Việt Nam hiện nay đang phát triển trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Đây cũng chính là một hoạt động nghề nghiệp rất đáng quan tâm.
Tuy nhiên, để cuộc thi này sẽ không lặp lại kết quả của cuộc thi tương tự tổ chức cách đây 5 năm, vẽ xong… rồi để đấy, thì một vấn đề mà toàn thể Ban tổ chức phải quan tâm hàng đầu, đó là nội dung cuộc thi. Đây chính là cuộc thi mẫu Quốc môn để dùng chung xây dựng cho các cửa khẩu, hay là cho từng vùng miền trên đất nước. Quốc môn sẽ là một công trình hỗn hợp với nhiều chức năng đặc biệt có quy mô hoành tráng cao to, hay chỉ là kiến trúc mang tính chất biểu tượng có quy mô vừa phải…
Nhưng cho dù là như thế nào, thì hình thức kiến trúc “Quốc môn” phải thật là hiện đại, độc đáo thể hiện tính tự cường, vươn lên của toàn thể dân tộc, nhưng lại thân thiện, hiếu khách… và phải mang bản sắc đặc trưng Việt Nam và của Việt Nam. Hy vọng rằng, sau cuộc thi ý nghĩa này sẽ chọn ra được ít nhất một, hai tác phẩm để triển khai vào việc xây dựng, chứ không như các cuộc thi trước đây, giải trao xong mà lại… đem cất vào kho.
Một số quốc môn cửa khẩu quốc tế ở Việt Nam
Đặc biệt hơn, các quốc môn cửa khẩu quốc tế ở Việt Nam không chỉ là nơi cho phép thông thương kinh tế mà còn là điểm đến check in đầy thiêng liêng và cực kỳ tự hào mà du khách rất yêu thích.
Quốc môn cửa khẩu Móng Cái
Cửa khẩu Móng Cái là một trong những cửa khẩu quốc tế nổi bật ở Việt Nam lớn và có ý nghĩa quan trọng trong việc giao thương. Quốc môn cửa khẩu Móng Cái nằm tại phường Hòa Lạc, thành phố Móng Cái, tại tỉnh Quảng Ninh. Đây là nơi có thể thông thương sang huyện Đông Hưng, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc.
Đến với quốc môn cửa khẩu này, người tham quan sẽ thấy các hoạt động giao thương diễn ra nhộn nhịp. Theo đó, nước bạn sẽ chủ yếu nhập khẩu nông sản, hoa quả và một số mặt hàng các loại thủy hải sản tươi sống qua cửa khẩu này.
Quốc môn cửa khẩu Lào Cai
Cửa khẩu Lào Cai là cửa khẩu quốc tế ở Việt Nam nổi tiếng, tại trung tâm thành phố Lào Cai. Nơi này thông qua cầu Hồ (hay còn được gọi Hồ Kiều) bắc qua sông Nậm Thi đến cửa khẩu ở Hà Khẩu của Trung Quốc. Cùng với Móng Cái và Hữu Nghĩ, cửa khẩu Lào Cai đã trở thành 1 trong 3 cửa khẩu ở mối Việt – Trung quan trọng nhất.
Có dịp du lịch đến với Lào Cai, hãy dành thời gian tham quan quốc môn ở cửa khẩu này. Có thể không cần làm thủ tục để xuất cảnh, chỉ cần đến đây để thăm thú những các hoạt động tất bật, cũng như check in vài tấm hình làm kỷ niệm với quốc môn, để hiểu hơn về nhịp sống diễn ra ở các khu vực biên giới Việt – Trung.
Quốc môn cửa khẩu Lóng Sập
Nếu có cơ hội đến với mảnh đất Tây Bắc, du khách hãy dành thời gian khám phá cửa khẩu Lóng Sập. Quốc môn cửa khẩu này nằm tại địa điển xã Lóng Sập, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, Việt Nam. Tuy chỉ mới gần đây trở thành cửa khẩu quốc tế ở Việt Nam vào thời gian năm 2021 nhưng từ lâu Lóng Sập đã trở thành một điểm đến hấp dẫn với du khách.
Về với quốc môn cửa khẩu Lóng Sập, du khách còn có cơ hội check in cột mốc 255 – mốc giới là nơi xác định lãnh thổ quốc gia giữa hai nước là Việt – Lào. Bên cạnh đó, hành trình để có thể khám phá cửa khẩu này còn đưa du khách cùng đi qua những cung đường tuyệt đẹp của mảnh đất vùng Mộc Châu, Sơn La. Vì thế, đừng bỏ qua tọa độ đặc biệt này trong hành trình bạn vi vu Tây Bắc.
Quốc môn cửa khẩu Lao Bảo
Trong số những cửa khẩu nối ra quốc tế ở Việt Nam thì cửa khẩu Lao Bảo cũng được xem là một cửa khẩu lớn, có ý nghĩa quan trọng xét về mặt kinh tế – thương mại. Quốc môn cửa khẩu này nằm ở thị trấn Lao Bảo, huyện Hướng Hóa, thuộc tỉnh Quảng Trị. Nơi đây sẽ là nơi thông thương với cửa khẩu Den Savanh của Lào.
Bên cạnh ý nghĩa đặc biệt về mặt giao thương, kinh tế, quốc môn cửa khẩu này còn là nơi mà nhiều du khách dừng chân để check in. Cổng chào của quốc môn cửa khẩu được xây dựng cực kỳ khang trang, bề thế, đường sá rộng lớn và thông thoáng. Đặc biệt, ở đây còn có một Trung tâm thương mại Lao Bảo, phục vụ đầy đủ nhu cầu mua sắm của du khách.
So với các quôc môn cửa khẩu khác, Lao Bảo vẫn đang chưa được nhiều người biết đến. Tuy nhiên đây lại chính là một điểm đến ở Quảng Trị khá là hấp dẫn. Về thăm cửa khẩu, ngoài cơ hội được check in cùng cổng chào, mốc giới, du khách sẽ còn được thỏa sức mua sắm thả ga tại khu trung tâm thương mại bề thế.
Quốc môn cửa khẩu Hữu Nghị
Cửa khẩu này cũng chính là điểm khởi đầu quốc lộ 1A, cách thành phố Lạng Sơn 17 km, luôn là nơi tấp nập các đoàn khách du lịch di chuyển và qua lại hai nước. Gần quốc môn cửa khẩu này là nơi nổi tiếng có món bánh cuốn trứng ngon miệng, ăn kèm với món nước thịt thay vì chấm với nước mắm thông thường.
Từ quốc môn cửa khẩu này thì du khách có thể tham quan các điểm du lịch khác nữa ở Lạng Sơn như chợ Kỳ Lừa, động Tam Thanh, khu vực núi Tô Thị, xa hơn là Mẫu Sơn, thung lũng Bắc Sơn. Ngoài ta, còn có thể đi thưởng thức các món đặc sản thú vị nên thử: vịt quay, món khâu nhục, bánh áp chao…
Quốc môn cửa khẩu quốc tế Bờ Y
Xã biên giới Bờ Y là một nơi rất hấp dẫn du khách vì được biết đến dưới cái tên “ngã ba Đông Dương”. Sau khi đã tham quan cửa khẩu quốc tế là Bờ Y, đi theo con đường khoảng hơn 10 km vòng vèo quanh uốn lượn mấy ngọn đồi đến cột mốc quốc môn ở ranh giới ba nước – “ngã ba” tam biên chính xác nhất.
Nơi đây được thiết kế quốc môn và có cột mốc làm bằng đá hoa cương, đặt ở ngay trên đỉnh núi có độ cao 1.086 m so với mực nước biển, ghi danh cả ba nước Việt Nam – Lào – Campuchia. Trở lại với thành phố Kon Tum, du khách có nhiều lựa chọn để tham quan đến các điểm đến nổi tiếng như là nhà thờ gỗ 100 tuổi, nhà rông, cầu treo là Kon Klor hay Măng Đen – Đà Lạt thứ 2 của vùng đất Tây Nguyên và đừng quên có thể thưởng thức đặc sản Kon Tum: gà nướng, gỏi lá, phở khô…
Quốc môn cửa khẩu Hà Tiên
Trước đây thì người ta biết đên cửa khẩu này với cái tên gọi là Xà Xía, nơi quốc môn là địa điểm giao thương tấp nập giữa hai đất nước đó là Việt -Campuchia. Nhiều du khách hiện nay vẫn chọn cung đường giúp đi phượt qua Campuchia theo cũng đường tuyến Kep, Sihanoukville, Koh Rong Samloem bằng con đường này.
Thị xã Hà Tiên hiện nay cũng là điểm du lịch hấp dẫn với những khung cảnh sơn thủy hữu tình, có biển Mũi Nai, núi Đá Dựng, có hang Thạch Động, chùa Phù Dung. Đến Hà Tiên du khách cũng nên thử các món nước thốt nốt, hoặc món sầu riêng chở thẳng từ Kampot (Campuchia) hay sầu riêng Monthong từ Thái Lan đến qua quốc môn có vị ngọt và béo.
Mọi quốc môn ở cửa khẩu quốc tế ở Việt Nam đều là nơi nắm giữ vai trò cực kỳ đặc biệt trong việc thông thương, phục vụ cho các hoạt động xuất nhập khẩu. Du khách cũng có thể đến tham quan vị trí các cửa khẩu này để hiểu hơn về nhịp sống ơ nơi biên giới. Ngoài ra, nếu như có điều kiện, còn có thể làm thủ tục để tranh thủ xuất cảnh, sang khám phá một số điều về nước bạn để mở rộng hiểu biết, vốn sống của chính mình.
Trên đây là nội dung bài viết giải nghĩa gửi đến bạn đọc về khái niệm quốc môn là gì? Hi vọng rằng bài viết đã giải đáp được được mắc của bạn đọc, cũng như mang đến những thông tin hữu ích, một cái nhìn mới mẻ và ý nghĩa về khái niệm này, cũng như tìm hiểu nhiều hơn về những quốc môn của Việt Nam.